Είναι κείνες οι μέρες του Αυγούστου που αφρίζουνε τα παμπάλαια ελληνικά κύματα κι ο αγέρας βουίζει πανηγυρικά απάνω στα θεόχτιστα βράχια και στα μαστιχόδεντρα! Λέγαμε στα Ζαβαζά με τον Πρόεδρο της ψαλτικής Χίου Κώστα Γανιάρη τις Καταβασίες της Μεταμορφώσεως, «Χοροί Ισραήλ ανήκμοις ποσί, πόντον ερυθρόν και υγρόν βυθόν διελάσαντες». Η αρχαία μελωδία, σε στίχους ιαμβικούς, έβγαινε από τους χοντρούς τοίχους της πανάρχαιας εκκλησίας του 1240 και ταξίδευε στα πέρα μέρη, μέσα από το φαράγγι-σύνορο, ανάμεσα Ελάτα και Ολύμπους, χάρη στην μερακλίδικη αρωγή των κτητόρων Αφών Καρύτη που εφοδίασαν τους ψάλτες με μεγάφωνα και τον παπα-Σταμάτη, στο υπερβολικά ζεστό ιερό, με ανεμιστήρα! Τρανή γενιά η οικογένεια Καρύτη, ο προπάππους παπα-Γιώργης, πρωτόπαπας των Ολύμπων, θείος τους ο ξακουστός και αδάμαστος στις συμφορές δάσκαλος Βολάκης, ο μοναδικός λόγιος που ιστόρησε το εργώδες μαστιχοχώρι.
Ο γράφων εκόμισε πάλι «το καινόν γέννημα της αμπέλου», μιας δανεικής αμπέλου που έχει παραχωρηθεί πρόσκαιρα, προς βιολογική καλλιέργεια, από την οικογένεια της Τζούλης Σιδωράκη, κόρης της αείμνηστης κας Ευγενίας. Περισσότερο και από την ευγνωμοσύνη, το κύριο συναίσθημά μου είναι η σαγήνη προς τους κιμπάρηδες Ολυμπούσους που εννοούν κάθε κτήμα τους να χαίρει επιμέλειας!
Αλλά μέχρι να πάω, ανήμερα του Σωτήρα, στο Σιδωράκικο αμπέλι, ένιωθα ένα σφίξιμο στην καρδιά, για το αν θα κατόρθωνα και φέτος να κομίσω σε κτήτορες και κτητόρισσες τον εκλεκτό οίνο προηγούμενων ετών, από φωκιανά και μαντηλαριές. Όλοι μας, λίγο πολύ, οι ταγμένοι αμπελουργοί μπορούμε να αντιμετωπίσουμε, με τα εφόδια της μοντέρνας γεωπονικής τεχνοεπιστήμης, «τα κακά θηρία, την κάμπη, τον σκώληκα, την ακωληκοκάμπη, τον κάνθαρο, τον βρούχο, την ακρίδα, τον επίμαχο , την καλιγάρι, τα μακρόποδα, τον μύρμηκα, τις φθεϊρες, τον ρυγίτη, τον ψυλλίτη, τον καυσοκόπο, τον κοχλό, τον ψαλίτη και είτι άλλο μαραίνον τον καρπόν της σταφυλής», όπως έγραφε η ιερατική ευχή. Ακόμα και τα κάκιστα, νεωτερικά θηρία, τον περονόσπορο, τον αλευρά (βοτρύτη), την φόμωψη, μπορείς να την αντιμετωπίσεις, είτε με βιολογική καταπολέμηση-όπου όμως θα είσαι δίπλα στο αμπέλι, με πολλαπλούς ψεκασμούς υγρού θειαφιού, είτε με διασυστηματικά φυτοφάρμακα. Αλλά δεν έχει νόημα η ερασιτεχνική αμπελουργία, αν κάνεις χρήση των επικίνδυνων, τελευταίων φυτοφαρμάκων. Για αυτό άλλωστε σήμερα, όσοι υποψιασμένοι έχουν την πολυτέλεια να αντιδρούν στο επικρατούν παράδειγμα πιάνουν αμπέλι για να εξασφαλίσουν ότι δεν έχει υπολείμματα σε πέντε-έξι διασυστηματικά φυτοφάρμακα, σαν τις παρτίδες των επιτραπέζιων που ενίοτε μας τα γυρνάνε πίσω οι…κουτόφραγκοι.
Αυτό που δεν μπορείς εύκολα να αντιμετωπίσεις ως αμπελουργός είναι η κλιματική αλλαγή. Υπάρχει μεγάλο πρόβλημα, το οποίο πρέπει να αναγνωρίσουμε: «Έχουν ανέβει οι νυχτερινές θερμοκρασίες και αυτό σημαίνει ότι το βράδυ τα αμπέλια δεν ηρεμούν, δεν ξεκουράζονται όπως το χρειάζονται», έγραφε χθες στην Καθημερινή ο καθηγητής Στέφανος Κουνδουράς. Στην διπλανή Σαντορίνη, ο Διευθυντής του Οινοποιητικού Συνεταιρισμού αναφέρει: «Είναι η χειρότερη χρονιά εδώ και 30 χρόνια. Σταφύλια δεν υπάρχουν. Είμαστε στη δεύτερη χρονιά χωρίς βροχή και τα φυτά δεν μπορούν να επιβιώσουν, οι αμπελιές έχουν καμένα φύλλα». Ο Πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικού Οίνου Γιάννης Βογιατζής συμπληρώνει: «Το κρασί δεν είναι είδος πρώτης ανάγκης και σύντομα μπορεί να βρεθούμε μπροστά στο δίλημμα τι θα πρέπει να ποτίζουμε: τις ντομάτες ή το αμπέλι»
Φτάνοντας, ανήμερα της Μεταμόρφωσης, στο οροπέδιο, «στους Ποταμούς», τη ναυαρχίδα της αμπελοκαλλιέργειας στη Νότια Χίο, τα αμπέλια ήταν ευτυχώς κατάφορτα με άριστης ποιότητας φωκιανά. Η εικόνα, ιδιαίτερα αισιόδοξη ήταν σημαντικά διαφορετική από τον σκεπασμένο με δίχτυ σκίασης αμπελώνα των Κάτω Φανών που αγωνίζεται να αντιμετωπίσει ένα από τα πιο θερμά καλοκαίρια των τελευταίων δεκαετιών και δείχνει αποκαμωμένος. Η παραπάνω παρατήρηση συμφωνεί, σε γενικές γραμμές, με παρόμοιες παρατηρήσεις για την επίδραση των αυξημένων θερμοκρασιών στα Μαστιχόδεντρα, από τον πρόεδρο της Ε.Μ.Χ, Γιώργο Τούμπο. Ο ηγέτης του Συνεταιρισμού, διαπίστωνε σε πρόσφατη ανάρτησή του ότι το πλήγμα στα Μαστιχόδεντρα είναι μικρότερο όταν καλλιεργούνται σε οροπέδιο, όπως ο κάμπος Γαλάτης του Πυργίου ενώ όταν καλλιεργούνται σε αναβαθμίδες, σε εδάφη με μεγάλη κλίση, οι λίγες βροχές που πέφτουν τα τελευταία χρόνια δεν προλαβαίνουν να ποτίσουν επαρκώς τα μαστιχόδεντρα.
Μέσα σε δυο λεπτά στο αμπελοτόπι γέμισα το πανέρι για την εκκλησία με μαύρο, ρωμαλέο καρπό. Η εμφανής επίπτωση της κλιματικής αλλαγής σε αυτόν ήταν, προς το παρόν, μόνον η πρωίμιση της παραγωγής, τουλάχιστον κατά 15 ημέρες πιο μπροστά. Η συλλογή, μέσα στη δροσιά του πρωινού, μια δροσιά που ευνοεί μόνο τα δυτικά Μαστιχοχώρια, τα Μεστόλυμπα και το Λιθί, προσέλαβε ένα χαρακτήρα ευχαριστίας προς τον Θεό για την καρποφορία. Μια ευφορία της γης που οφείλεται στην ύπαρξη του Αξάνεμου, αυτού του ευεργετικού αεροχειμάρρου, κατευθείαν από τις πηγές του Αιγαίου πελάγους. Ειδικά φέτος, τα παραπάνω χωριά είναι και τα μόνα στον χιώτικο Νότο που οι συκιές τους δεν μαράζωσαν από τη ζέστη, με τα φύλλα και τους καρπούς να παραμένουν θαλεροί.
Στον Σωτήρα της αρχαίας πολίχνης των Ζαβαζών, μια από τις επτά που συγκρότησαν το καστροχώρι των Ολύμπων, ο παπα-Σταμάτης διάβασε με ιεροπρέπεια την ευχή ευλόγησης των σταφυλιών:
«Εὐλόγησον, Κύριε, τὸν καρπὸν τοῦτον τῆς ἀμπέλου τὸν νέον, ὃν διὰ τῆς τοῦ ἀέρος εὐκρασίας, καὶ τῶν σταγόνων τῆς βροχῆς, καὶ τῆς τῶν καιρῶν γαλήνης εἰς ταύτην τὴν ὡριμοτάτην στάσιν ἐλθεῖν ηὐδόκησας…» Τα σταφύλια πια ήταν έτοιμα να μοιραστούν, μαζί με τα υπόλοιπα πλουσιοπάροχα κεράσματα από τον Νίκο Καρύτη, μια διανομή με παροιμιώδη συμπεριληπτικότητα, όπως αυτή που του επιτρέπει να βγαίνει πρόεδρος της Ομοσπονδίας Φυσιοθεραπευτών Βορείου Αιγαίου, εδώ και 15 χρόνια, με ποσοστά άνω του 90%!
Βλέποντας τον ολοκληρωμένο περκασμό, την μετατροπή του φλοιού σε βαθύ, σκούρο κόκκκινο, μπήκα στον πειρασμό να σκεφτώ πώς θα επιδράσει στα λαϊκοθρησκευτικά πανηγύρια η κλιματική αλλαγή και μήπως η προσφορά σταφυλιών-η μόνη προσφορά καρπού που επιτρέπεται στην Ορθόδοξη Ανατολή πρέπει να μετατοπιστεί χρονικά προς τον Ιούλιο. Ίσως να υπάρχει μια βάση στον παραπάνω συλλογισμό καθώς σε ορισμένα λειτουργικά τυπικά σημειώνεται πως η ευλογία των γεννημάτων της αμπέλου γινόταν κατά την εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου μετά τη Θεία Λειτουργία, όπως συνέβαινε στην Πόλη, όπου ο Πατριάρχης ευλογούσε την ίδια ημέρα τα σταφύλια παρουσία του αυτοκράτορα στην Παναγία των Βλαχερνών, ενώ, σε άλλα κείμενα πάλι, σημειώνεται ότι η προσφορά γινόταν κατά την εορτή της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού. Επομένως διαπιστώνει κανείς πως ο χρόνος ευλογία των καρπών της αμπέλου εξαρτιόταν και από τις συνθήκες της φύσης που επικρατούσαν σε κάθε περιοχή και την περίοδο ωρίμανσης τους.
Η Άμπελος και οι καρποί της, σταφύλια και οίνος, ταυτίζονται στοιχειακά με την Μεσόγειο περισσότερο από την ντομάτα. Αν και ειδικά στη Νότια Χίο, οι δύο καλλιέργειες, άνυδρο ντοματάκι και ξηρικοί αμπελώνες, δεν διεκδικούν πολύτιμους υδρευτικούς πόρους όπως τα πολύτιμα για το μέλλον χιλιάδες νεαρά μαστιχόδεντρα.
Πολύ παλιότερα, τότε που κτίστηκε η Μεταμόρφωση στα Ζαβαζά, το 1240, το τοπίο ήταν διαφορετικό. Επικρατούσε στα οροπέδια η καλλιέργεια σιτηρών και στις παρυφές η αμπελοκαλλιέργεια η οποία ξεριζώθηκε από την Γενουατική εταιρεία της Μαόνας. Τι προτιμώ; Φυσικά τα μαστιχόδεντρα. Για να μνημονεύσω και την κορυφαία Ρωσοαμερικανίδα θεωρητικό Σβελτάνα Μπόιμ: Ανάμεσα στα δύο είδη νοσταλγίας, μια αναστοχαστική που εστιάζεται στο άλγος, που αντιμετωπίζει τη λαχτάρα για το παρελθόν με ειρωνεία και μια αποκαταστατική νοσταλγία που εστιάζεται στην ενθύμηση του χαμένου επιλέγω την πρώτη. Κυρίως επειδή διαπιστώνω πόσο δημοφιλής είναι η δεύτερη επιλογή στους σημερινούς καιρούς της μέγιστης αβεβαιότητας. Αλλά, από την άλλη, δεν χρειάζεται να ξεριζώνουμε τους παλαιούς αμπελώνες για να φυτέψουμε πυξάρια και να καταλήγουμε να τρώμε μόνο εισαγόμενα «πιο μπαμπάτσκα, πιο φιγουράτα, πιο μπάνικα, όμως και πιο άνοστα σταφύλια», όπως γράφει ο εορτάζων, επιδραστικός, γκουρού της τροφοσυλλογής Σωτήρης Δημηρόπουλος.
Ο αναστοχασμός χρειάζεται τον οίνο. In vino veritas! Το κρασί, άμα είναι καλό», μου έλεγε ο αείμνηστος Γέρων-Επιφάνειος, αγιορείτης μάγειρας και καταπληκτικός οινοποιός στον Μυλοπόταμο, «βοηθά να βλέπουμε με άλλο μάτι τις δυσκολίες της ζωής. Μας κάνει αισιόδοξους. Στην αυστηρή αγιορείτικη δίαιτα, η οποία βασικά είναι χορτοφαγική, αποτελεί απαραίτητο συμπλήρωμα και ένα πρώτης τάξεως καρδιοτονωτικό. Δρα ως αντίδοτο κατά των θλίψεων του βίου και μαλακώνει τον χαρακτήρα, κάνοντάς τον πιο ανεκτικό προς τους άλλους. Κι όποτε πίνουμε λίγο παραπάνω, μας ταπεινώνει. Μας υπενθυμίζει πως δεν είμαστε άγιοι».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου