Προ τετρακοσίων περίπου ετών , την 23ην Μαΐου 1636 υπεγράφη εν Χίω μεταξύ μιας κατοίκου της Χίου, αφ'ενός και των νομίμων εκπροσώπων της Νέας Μονής,αφ' ετέρου, μια σύμβασις.Διά της συμβάσεως ταύτης η κάτοικος της Χίου, ονόματι Κατέτα ( ίσως εκ τού Αικατερίνη ) θυγάτηρ Γρηγορίου Ιουστινιάνη επώλησεν εις τήν Νέαν Μονήν έν δικαίωμα της.Το δικαίωμα τούτο εκαλείτο
«Ακρόστιχον» , αρχικώς , υπό τών Βυζαντινών προγόνων μας εκαλείτο ο υπό τού Κράτους επί τής εγγείου ιδιοκτησίας επιβαλλόμενος φόρος. Συνειρμικώς όμως « ακρόστιχον » απεκλήθη αργότερον και πάσα του ιδιοκτήτου εγγείου ιδιοκτησίας υποχρέωσις προς καταβολήν εις τρίτον οιουδήποτε χρηματικού ποσού δι' οιανδήποτε ( νόμιμον ) αιτίαν .
Άς ίδωμεν το έγγραφον τής ανωτέρω συμβάσεως :
( Αγορά ετησίου τέλους αγρού
εις Μέσαγρον Καλαμωτής )
« Εις το όνομα τού Κυρίου . Αμήν .
» Έστοντας και η κυράτζα Κατέτα
» θυγατέρα τού μακαρίτου εκείνου
» κυρ Γρηγοράκη Ιουστουνιάνη ,
» να είχε μετοχήν , εκ γονέων αυτής ,
» και ελάμβανεν α κ ρ ό σ τ ι χ ο ν
» κατ ' έτος άσπρα δέκα
» από τον μακαρίτην ιερομόναχον εκείνον
» Παπά Καλλίνικον
» τον κατά κόσμον Κόντακα ,
» διά το υποστατικόν αυτού ,
» το εν τη θέσει Μ έ σ α γ ρ ο ς
» εις το χωρίον Κ α λ α μ ω τ ή ν .
» Όθεν , τήν σήμερον ημέραν ,
» παρούσα ενώπιον εμού , νοταρίου ,
» και τών κάτωθεν τιμίων μαρτύρων ,
» πωλεί
» διά τελείας και καθολικής πράσεως
» αυτό το δίκαιον όλον ,
» τα ειρημένα δέκα άσπρα ,
» πρός τους ευγενεστάτους επιτρόπους τού Μοναστηρίου
» τής θείας και Ιεράς Βασιλικής Μονής ,
» τον τε μισέρ Νικόλαον Πετροκόκκινον ,
» και μισέρ Ζαννήν Διασωρινόν ,
» παρόντες καί αυτοί καί αγοράζοντες
» εις όνομα και πρόσωπον
» τού ειρημένου Μοναστηρίου ,
» εις τιμήν και όνομα τιμής
» καθώς εσυμφώνησαν και έμειναν
» τήν σήμερον ,
» τα οποία και έλαβεν
» έμπροσθεν πάντων ημών ,
» ώστε και ωμολόγησε και ομολογεί
» πως ευρίσκεται πληρωμένη και αναπαυμένη
» (εις) όλον αυτό
» το ειρημένον δίκαιον αυτής ,
» το α κ ρ ό σ τ ι χ ο ν ,
» τα δέκα άσπρα ,
» οπού είχε καί εμετείχεν , ως είρηται .
» Και διά τούτο , ως πληρωμένη
» και σατισφαρισμένη
» κιταρίζει και εξοφλεί τούς αυτούς ,
» ήγουν το Μοναστήριον
» μή έχουσα , πλέον , δίκαιον ,
» ουδέ μετοχήν το καθόλου
» εις το αυτό υποστατικόν ,
» ούτε πολύ , ούτε ολίγον ( ... ) .»
» Εγράφη και ανεγνώσθη
» κατά το αχλστ´(1636) ,Μαΐω κγ´
» ημέρα β´, ώρα η ´.Ινδικτιώνος δ´ .
» Μάρτυρες :
» Μισέρ Γγιρέμος Τρατάγιας ,
» Μισέρ Ζώρζος Νάνος
» Μισέρ Τρύφος Αγέλαστος,
» κληθέντες .
» Ο Αρχιμανδρίτης Χίου
» ιερεύς Ισίδωρος Διασωρινός
» και Νοτάριος Δημόσιος Χίου
» β ε β α ι ώ ν
» υ π έ γ ρ α ψ α ».
( Εκ του εν τη Βιβλιοθήκη " Κοραή " βιβλίου « ΝΕΑΜΟΝΗΣΙΑ », σελίδες 202-203)
Τό ιστορικόν τής υποθέσεως , ως τούτο δύναται να συναρμολογηθή εκ τού ανωτέρω εγγράφου , έχει ως εξής :
Εις τήν καμπήν τής δεκάτης έκτης πρός τήν δεκάτην
εβδόμην μετά Χριστόν εκατονταετίαν έζη εν Χίω η οικογένεια
Γρηγορίου Ιουστουνιάνη . Διά τινα λόγον , μή αναφερόμενον
εν τω εγγράφω , η εν λόγω οικογένεια είχε δικαίωμα
α κ ρ ο σ τ ί χ ο υ . ´Ητοι δικαίωμα να εισπράτη παρά
τού εκάστοτε κυρίου ενός αγροκτήματος , κειμένου θέσιν
« Μέσαγρος » τής κτηματικής περιφερείας Καλαμωτής , το
ποσόν τών « δέκα άσπρων » (= δέκα χρυσών νομισμάτων ) ετησίως .
Μετά τον θάνατον τού Γρηγορίου Ιουστουνιάνη και τής συζύγου του , το δικαίωμα εισπράξεως τών δέκα άσπρων περιήλθεν
εις τήν θυγατέρα αυτών Κατέταν . Η τελευταία , όμως , μετά τον θάνατον τού πρός καταβολήν τού ακροστίχου υποχρέου , Ιερομονάχου Καλλινίκου , προέβη , διά τού ύπερθεν παρατεθέντος
εγγράφου , εις τήν πρός τήν Νέαν Μονήν π ώ λ η σ ι ν τής πρός
είσπραξιν τού ακροστίχου α π α ι τ ή σ ε ώ ς της .
Είναι πρόδηλον ότι , όταν τήν 23ην Μαΐου 1636 η Νέα Μονή ηγόραζεν από τήν Κατέταν Ιουστουνιάνη τήν κατά τού εκάστοτε ιδιοκτήτου τού εις " Μέσαγρον " αγρού ως άνω
απαίτησίν της , ετύγχανεν αύτη ( Νέα Μονή ) ιδιοκτήτρια τού
εν λόγω αγρού ( προφανώς διά δωρεάς ή κληρονομίας
τού Ιερομονάχου Καλλινίκου ) καί επομένως υπόχρεως εις
καταβολήν τού ακροστίχου . - Άλλως , ήτοι εάν κατά τόν
ανωτέρω χρόνον , κύριος τού « υποστατικού » καί υπόχρεως
διά το εν τω μέλλοντι προς την Κατέταν Ιουστινιάνη ακρόστιχον ήτο τρίτος τις ( και μετ' αυτόν ο άγνωστος
διάδοχός του ) δέν θα απετέλει ενέργειαν λογικήν η
αγορά μιάς απαιτήσεως κατά οφειλετών αγνώστου και αβεβαίας φερεγγυότητος . Ουσιαστικώς θα επρόκειτο περί εκχωρήσεως
απαιτήσεως με υπαρκτόν και αρκούντως βέβαιον τον κίνδυνον
τής μή εισπράξεως αυτής .
Διά τής , εν τω ανωτέρω εγγράφω , συμβάσεως μεταξύ
τής Κατέτας Ιουστουνιάνη και τής Νέας Μονής , ωφελήθησαν
αμφότεραι : Η μεν πωλήτρια τής απαιτήσεως , Ιουστουνιάνη,
διότι , αντί τής , ανά έτος , εισπράξεως μικρού ακροστίχου ,
εισέπραξεν , εφ' άπαξ , το συμφωνηθέν τίμημα , εις μέγα
ποσόν , δυνάμενον νά επενδυθή επ' ωφελεία εαυτής ή τής
οικογενείας της . Η δε Νέα Μονή , διότι απηλλάγη ενός οχληρού
« βάρους » , άτε αποσβεσθείσης , διά « σ υ γ χ ύ σ ε ω ς »
( =συμπτώσεως , εν τω προσώπω της , τής ιδιότητος τού οφειλέτου
και τού δανειστού ) τής υποχρεώσεώς της προς πληρωμήν τού
α κ ρ ο σ τ ί χ ο υ . . . .
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΙΑΚ . ΑΜΥΓΔΑΛΟΣ
Επ . ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΕΦΕΤΩΝ
Ι