Σε μια φανταστική εκδήλωση το βράδυ της Παρασκευής 16 Αυγούστου 2024 στην κάτω πλάτσα της Καλαμωτής,παρουσία πολλών κατοίκων του χωριού και όχι μόνο, έγινε η παρουσίαση του βιβλίου του καθηγητή Γιώργου Ιωάννου Δαμαλά, Η ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΚΑΛΑΜΩΤΗ ΤΟΥ 17 ΚΑΙ 18 ΑΙΩΝΑ
Την παρουσίαση την έκανε ο Πρόεδρος του Προοδευτικού Ομίλου Καλαμωτής Καθηγητής Γιώργος Σφήκας, που αντικατέστησε τον απόντα για λόγους υγείας,Μιχάλη Βαρλά,του Καλαμωτούση Ιστορικού που ήταν ο κύριος ομιλητής της εκδήλωσης .
Στην ομιλία του ο Γεώργιος Σφήκας, παρουσίασε το περιεχόμενο του βιβλίου, σε πολιτιστικά, λαογραφικά, θρησκευτικά, οικονομικά, κοινωνικά στοιχεία, όπως διασώθηκαν από τους Νοταριανούς κώδικες, που φυλάσσονται στο Ιστορικό Αρχείο της Βιβλιοθήκης Κοραή.
Στη συνέχεια πήρε τον λόγο η Καλαμωτούσαινα Ομότιμη Καθηγήτρια της Ιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών Αγγελικής Τριανταφύλλου – Πιτίδη, Προέδρου του Συλλόγου Χίων Κηφισιάς και Βορείου Αττικής..
Τίμησαν με την παρουσία τους ο Σεβασμιώτατου Μητροπολίτη Χίου κ. Μάρκου, ο Βουλευτής του ΠΑΣΟΚ Σταύρος Μιχαηλίδης, ο πρώην Αντιπεριφερειάρχης και Προέδρος της ΕΜΧ Κώστας Γαννιάρης ο καθηγητής Κοινωνιολογίας Ηλίας Φιλιππίδης ο εκπρόσωπος του Αντιδήμαρχου Δ.Ε. Μαστιχοχωρίων Κώστας Παπαδόπουλος, Πρόεδρος Πυργίου, ο εφημέριος π. Απόστολος Γαλάτουλας κ.α.
Μετά τον θερμό χαιρετισμό του Μητροπολίτη, βραβεύτηκε ο παρευρισκόμενος Καθηγητής Ιατρικής και επικεφαλής Καρδιολογικών Νοσοκομείων της Ν. Υόρκης Σταμάτης Λεράκης, χορηγός του βιβλίου, που τόνισε ότι ερωτώμενος για τις σπουδές του απαντά «Απόφοιτος του Βαμβακείου Γυμνασίου και Λυκείου Καλαμωτής Χίου».
Συγκινητική τέλος στιγμή η βράβευση από την Καθηγήτρια Ιατρικής Αγγελική Τριανταφύλλου, της Μαρίκας Πειραντάκου η οποία συνεχίζει μέχρι σήμερα να προσφέρει ανιδιοτελώς τη γνώσει της, στις νεότερες, να δένουν το πολύπλοκο Καλατωτούσικο κεφαλόδεσμο, που άλλωστε έφεραν δύο κορίτσια, που μαζί με ένα νεαρό βρακοφόρο, έδωσαν μια ευχάριστη παρουσία στην εκδήλωση.
Ο συγγραφέας καθηγητής Γιώργος Δαμαλάς,Φυσικός - Πυρινικός Μηχανικός, Διδάκτορας του Πανεπιστημίου του Λονδίνου παρουσίασε με την μορφή διαφανειών το πόνημα του, που έχει σαν βάση τους Νοταριανούς κώδικες της Καλαμωτής λέγοντας.
Αγαπητοί επίσημοι προσκεκλημένοι, συγχωριανοί και φίλοι της ΚαλαμωτήςΠροτού εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου στους συντελεστές της παρούσας έκδοσης, θα ήθελα να σας
ευχαριστήσω όλους θερμά για την παρουσία σας εδώ.
Παράλληλα θα ήθελα να τονίσω ότι η απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου του Συλλόγου Χίων Κηφισιάς και Βορείου Αττικής, να θέσει υπό την αιγίδα του τόσο την έκδοση όσο και την παρουσίαση αυτού του Βιβλίου και να ενδιαφερθεί ενεργά για την χρηματοδότησή του, τιμά πρωτίστως την Καλαμωτή και δευτερευόντως εμένα που τυχαίνει να είμαι μέλος του.
Θα ήταν μεγάλη παράλειψη εάν δεν αναφερόμουνα εξ αρχής στην τεράστια και διαχρονική πολιτιστική προσφορά του Γιώργου Σφήκα, προέδρου του Πολιτιστικού Ομίλου Καλαμωτής και συνδιοργανωτή της σημερινής εκδήλωσης, στην Καλαμωτή. Ο Χιώτης φιλόλογος Γιώργος Σφήκας με τη σύζυγό του θεολόγο Δώρα
Κρανά υπηρέτησαν για δέκα χρόνια στο Γυμνάσιο Καλαμωτής, αγαπούν πραγματικά το χωριό μας, έχουν δικό τους σπίτι σ΄ αυτό, νιώθουν και είναι Καλαμωτούσοι και το πολυσχιδές έργο τους στην Καλαμωτή είναι ανεκτίμητο.
Θα ξεκινήσω τη παρέμβασή μου με ένα μεγάλο και αγωνιώδες γιατί;Θα τολμήσω να θέσω ένα θεμελιώδες ερώτημα που απευθύνεται και σε μένα,ως πρωτεργάτη αυτής της εκδοτικής προσπάθειας.
Γιατί να ασχοληθούμε με τους Κώδικες, με το πώς ήταν η ζωή στον τόπο μας τρακόσια και πλέον χρόνια πριν;
Τι μας προσφέρει αυτή η αναζήτηση και σε τι μας ωφελεί, αφού είναι κάτι που έχει περάσει και αφορά ένα παρελθόν που σίγουρα δεν θα θέλαμε να ξανά-ζήσουμε ως κάτοικοι της
Καλαμωτής;
Γιατί να ξοδευτούν χρήματα και προσπάθεια για κάτι τέτοιο, όταν υπάρχουν τόσα σύγχρονα προβλήματα και αμέτρητες ανάγκες γύρω μας;
Το αποτέλεσμα της αναζήτησης αυτής πρωτίστως είναι η γνώση. Και η γνώση είναι αυταξία, είναι μια δημιουργική ενασχόληση, είναι πλούτος είναι
δύναμη, είναι τρόπος ζωής, είναι τέλος η ειδοποιός διαφορά μεταξύ του ανθρώπου και των άλλων όντων της Δημιουργίας.
Σε δεύτερο επίπεδο, αλλά πολύ πιο σημαντικό, είναι η επίκαιρη και χρήσιμη διδαχή.
Ζώντας σ’ έναν κόσμο που αμυδρώς γνωρίζουμε από πού και πώς ξεκίνησε
και αγνοούμε παντελώς που μας πάει, η καταφυγή και ενασχόληση με τους απλοϊκούς τρόπους ζωής και κοινωνικής συμβίωσης που ίσχυαν κάποτε και άντεξαν στο διάβα των αιώνων, μόνο άκαιρο και ανώφελο δεν μπορεί να είναι.
Όσο κι αν μας φανεί παράξενο ο Καλαμωτούσης του 17ου αιώνα, παρά τις πρωτόγνωρες συνθήκες, τις πολλές στερήσεις και τις τεράστιες δυσκολίες που αντιμετώπιζε, ήταν πολύ πιο σίγουρος για την πορεία της δικής του ζωής και το μέλλον των παιδιών του απ’ ότι είναι ο σύγχρονος κάτοικος του χωριού,που βιώνει τη ζωή του μέσα στους κινδύνους, τις απειλές και τις αβεβαιότητες που συμπαρομαρτούν με την ανεξέλεγκτη έκρηξη και εξέλιξη του
τεχνοκρατικού μας πολιτισμού.
Ο σύγχρονος άνθρωπος, παρά τις τεράστιες δυνάμεις που διαθέτει, χάνει όλο καιπερισσότερο την κυριαρχική θέση του μέσα στον κόσμο και υποδουλώνεται σ’ αυτόν, ενώ ταυτόχρονα απειλείται από τον κίνδυνο του απανθρωπισμού και του ολοκληρωτικού αφανισμού του. Δε νομίζω ότι χρειάζεται να καταφύγω σε παραδείγματα, τα ζούμε.
Η τεχνολογία προσφέρει στον άνθρωπο απεριόριστες δυνατότητες για να ικανοποιήσει τις ανάγκες του και να κάνει ανετότερη ζωή του, παρόλα αυτά όμως ούτε οι ανάγκες του ανθρώπου περιορίζονται ούτε η ζωή του γίνεται λιγότερο προβληματική.
Σκύβοντας, επομένως, με σεμνότητα και σεβασμό πάνω στην απλοϊκή σκέψη,στον στοχασμό και στις καθιερωμένες συνήθειες και πρακτικές των προγόνων μας όπως αυτές αναδύονται μέσα από τις δικαιοπρακτικές πράξεις και τις ενθυμήσεις των Κωδίκων - ίσως αναγνωρίσουμε αναλλοίωτες αξίες καιδιαχρονικές αρχές που είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με τη φύση και την
ευτυχία του ανθρώπου, τις οποίες βαθμιαία και απερίσκεπτα εγκαταλείψαμε και που κανένα μέσο κοινωνικής δικτύωσης ή άλλο επίτευγμα της σύγχρονης τεχνολογίας δεν μπορεί να αναπληρώσει.
Ένα πράγμα μπορούμε να υποστηρίξουμε με βεβαιότητα: ο σύγχρονος τεχνοκρατικός και ψηφιακός κόσμος δεν έχει κατισχύσει του παλιού. Δεν έχε ιακόμα αποκτήσει εκείνα τα διαπιστευτήρια, δεν έχει ακόμα δημιουργήσει εκείνα τα εχέγγυα που θα τον καθιστούσαν μια ασφαλή και βιώσιμη εναλλακτική λύση του κόσμου που απρόσμενα και αναπότρεπτα χάσαμε.
Οι δικές μας μεταβατικές γενιές είχαν το προνόμιο ή την ατυχία -εξαρτάται από
ποια οπτική γωνία το βλέπει κανείς -να βιώσουν και τους δύο αυτούς κόσμους.
Η δεύτερη αναφορά που θέλω να κάνω είναι να δηλώσω, ευθαρσώς και χωρίς καμία δόση υπερβολής, ότι δεν είμαι εγώ ο δημιουργός αυτού του βιβλίου. Ο κύριος μέτοχος και συντελεστής αυτού του πονήματος είναι ο εκ Καλλιμασιάς ορμώμενος Δημήτρης Μελαχροινούδης που έχουμε την τιμή να βρίσκεται ανάμεσα μας.
Ο Δημήτρης Μελαχροινούδης, πλοίαρχος του εμπορικού ναυτικού και ο σοφός ιστοριοδίφης της Καλλιμασιάς, έχει προσφέρει τα μέγιστα στην Ιστορία και τον Πολιτισμό της Χίου με την τριακονταετή συγγραφική και πολιτιστική του δράση. Βιβλία, άρθρα, δημοσιεύσεις σε περιοδικά και πολλές αδημοσίευτες χειρόγραφες Σημειώσεις αποτελούν το τεράστιο έργο, τη μεγάλη κληρονομιά που αφήνει στις μελλοντικές γενιές.
Η Καλαμωτή του οφείλει πολλά γιατί ασχολήθηκε ιδιαιτέρως και εκτενώς με το αρχειακό της υλικό. Πέρα από τη μεταγραφή πολλών νοταριακών πράξεων από τους Κώδικες του χωριού της περιόδου 1680 -1750 (οι μισές περίπου από τις 150 νοταριακές εγγραφές που υπάρχουν στο Βιβλίο είναι δικές του), ο Δημήτρης Μελαχροινούδης, με αξιοθαύμαστη επιμέλεια και υπομονή, κατέγραψε χρονολογικά και με τις απαραίτητες λεπτομέρειες τα κοπέλια
(εργάτες γης) του χωριού, τους τόπους καταγωγής καθώς και τα αφεντικά τους.
Επίσης κατέγραψε -σε πλήρη αλφαβητική σειρά και με χρονολογίες- τα επώνυμα των Καλαμωτούσων που συνάντησε στους Κώδικες που μελέτησε.
Αυτό το πλούσιο πρωτογενές υλικό, που με ενθουσιασμό και ανιδιοτέλεια μου παραχώρησε, βρίσκεται στις σελίδες αυτού του Βιβλίου.
Με πλήρη επίγνωση των λεγομένων μου και χωρίς καμία υπερβολή θέλω απερίφραστα να δηλώσω ότι, χωρίς το πολύτιμο αυτό υλικό, το Βιβλίο δεν θα είχε το απαραίτητο περιεχόμενο και κατάλληλη τεκμηρίωση για να εκδοθεί.
Δημήτρη, νομίζω ότι δικαιούμαι να εκφράσω την ευγνωμοσύνη και ένα μεγάλο ευχαριστώ από τους κατοίκους του χωριού για την τεράστια προσφορά σου στην Καλαμωτή. Να είσαι πάντα καλά να δημιουργείς και να
προσφέρεις. ( Επίδοση πλακέττας )
Ευτυχής συγκυρία και καθοριστικός παράγοντας για την έκδοση αυτούτου βιβλίου υπήρξε η διατριβή του διδάκτορα Γεωγραφίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου Δημήτρη Ιεραπετρίτη με τίτλο: ¨ Η συμβολή της τοπικής οργάνωσης των Μαστιχοχωρίων Χίου στη διαχείριση του χώρου κατά την περίοδο 1566 -1866 της οθωμανικής κυριαρχίας¨ Το θεωρητικό πλαίσιο, οι συνδετικοί ιστοί και οι ερμηνείες όρων και φαινομένων, που απαντήθηκαν μέσα στο πλούσιο
αλλά αποσπασματικό νοταριακό υλικό του παρόντος έργου, αντλήθηκαν από το θαυμάσιο αυτό σύγγραμμα.
Η συνεισφορά του Δημήτρη Ιεραπετρίτη σε αποσπάσματα μεταγεγραμμένων νοταριακών πράξεων δεν ήταν ασήμαντη και η συμβολή του στην νεότερη ιστορία της νότιας Χίου ανεκτίμητη.
Στις 14 Αυγούστου έλαβα το παρακάτω μήνυμα από τον Διδάκτορα Δημήτρη Ιεραπετρίτη:
Αγαπητέ Γιώργο καλησπέρα,
Εάν και έλαβα έγκαιρα την ευγενική πρόσκληση του Συλλόγου για να παραστώ στην
βιβλιοπαρουσίαση του πονήματος σου, δυστυχώς, ένα ατύχημα (ρήξη αχίλλειου τένοντα) που με κρατά για αρκετό διάστημα της ημέρας στο κρεβάτι, δεν μου επιτρέπει να ταξιδέψω στην
όμορφη Χίο. Θα ήθελα να μεταφέρεις, σε παρακαλώ, τις ευχαριστίες μου για την πρόσκληση
ιδιαίτερα προς την Πρόεδρο και τα μέλη του Συλλόγου και να ευχηθώ κάθε επιτυχία στην
εκδήλωση!
Λόγω ευγενείας άφησα τελευταίο τον δικό μας άνθρωπο που δυστυχώς δεν μπόρεσε να παρευρεθεί σήμερα, τον Καλαμωτούση Μιχάλη Βαρλά, καταξιωμένο Ιστορικό επιστήμονα, με εξειδίκευση σε θέματα ιστορικής Ανθρωπολογίας, Γενεολογίας και προφορικής Ιστορίας, ο οποίος προσφέρθηκε με συγκινητική προθυμία να μελετήσει το έργο, με στόχο την
εξασφάλιση της εγκυρότητας των γραφομένων και την αποφυγή λαθών και
παραλείψεων.
Αφιερώσαμε αρκετές ώρες μαζί, διατρέχοντας το κείμενο και συζητώντας πλευρές και
όψεις της δικής μου προσέγγισης. Η αναζήτηση αυτή ήταν για μένα μια ευχάριστη και
παραγωγική εμπειρία που βελτίωσε σημαντικά το περιεχόμενο αλλά και την
παρουσίαση της συγκεκριμένης εργασίας.
Έθεσε επίσης στη διάθεσή μου βιβλία, άρθρα και μεταγεγραμμένες νοταριακές πράξεις της Καλαμωτής από το πλούσιο επιστημονικό του Αρχείο που αναβάθμισαν και εμπλούτισαν τη δική μου αναζήτηση αλλά και το τελικό αποτέλεσμα. Μιχάλη, σου στέλνω ένα μεγάλο ευχαριστώ από καρδιάς για την πολύτιμη και ανεκτίμητη βοήθεια σου, μας τιμά ή καλαμωτούσικηκαταγωγή σου και προσβλέπουμε με αισιοδοξία στο μέλλον για συνεργασίες
που θα βοηθήσουν το χωριό μας να πάρει τη θέση που του αξίζει στο
πολιτισμικό στερέωμα της Χίου.
Θερμές, τέλος, ευχαριστίες στους Κυριακή Λύκου, Γεώργιο Χατζημιχελάκη,Σεβαστή και Γεωργία Δαμαλά, Γεώργιο Ζησιμόπουλο, Μαρία Λατουσάκη-Μενδωνίδη, Μαρία Βάβαλη-Τριανταφύλλου, Θοδωρή Σιδεράκη και Σωκράτη Κουγέα για την ανάγνωση των χειρογράφων, τις εύστοχες παρατηρήσεις τους και τη βοήθεια που μου παρείχαν.
Ένα βιβλίο δεν είναι μόνο περιεχόμενο, όπως αναφέρει η πρόεδρος του Συλλόγου Χίων Κηφισιάς και Βορείου Αττικής Αγγελική Τριανταφύλλου –Πιτίδη, ομότιμος καθηγήτρια Ιατρικής σχολής Αθηνών, στις επιφυλλίδες του Βιβλίου . Έχει στοιχειοθεσία, σελιδοποίηση, εκτύπωση και βιβλιοδεσία διεργασίες που χαρακτηρίζουν την εμφάνιση και την αισθητική του.
Τις τεχνικές αυτές προδιαγραφές που αναδεικνύουν ένα βιβλίο ο Σταμάτης Λεράκης, γόνος της Καλαμωτής και τακτικός Καθηγητής Καρδιολογίας στην Αμερική, εκτιμώντας το περιεχόμενο και τη σημασία του Βιβλίου αυτού για την Καλαμωτή, ανέλαβε -με δική του πρωτοβουλία -να υλοποιήσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, μη φειδόμενος εξόδων και υπερθεματίζοντας για το καλύτερο δυνατό εκδοτικό αποτέλεσμα.
Θεωρούμε ότι το Βιβλίο που εκδόθηκε τον δικαιώνει απόλυτα.Οι ευχαριστίες και η ευγνωμοσύνη όλων μας είναι το πρώτο βήμα στην αναγνώριση της σημαντικής αυτής προσφοράς του στο χωριό μας.
Σταμάτη, ένα μεγάλο ευχαριστώ και από μένα προσωπικά γιατί πρωτίστως με εμπιστεύτηκες.
Και μετά όλα αυτά που ανέφερα, αναμενόμενη και εύλογη είναι η απορία: Kι εσείς κύριε Δαμαλά τι κάνατε για την έκδοση του συγκεκριμένου Βιβλίου;
Εγώ, αγαπητοί μου συγχωριανοί και φίλοι, είχα το μοναδικό προνόμιο, τηννύψιστη χαρά, την αναντικατάστατη εμπειρία να βρεθώ στο σταυροδρόμι αυτών των ανεξάρτητων πρωτογενών πηγών πληροφόρησης, μνήμης και ιστορίας του χωριού μας καθώς συνωστίζονταν και προσπαθούσαν να συνταχθούν και να συναποτελέσουν το αρμονικό όλον, το τελικό αποτέλεσμα που έχετε στα χέρια σας.
Και πιστέψτε με, αγαπητοί μου, ότι αυτή η μέθεξη, αυτή η αόρατη επαφή με τους ανθρώπους που έζησαν σ΄ αυτόν τον τόπο, τριακόσια και πλέον χρόνια πριν, προκαλεί ρίγη συγκίνησης, δημιουργεί ένα πρωτόγνωρο συναίσθημα που δεν μπορεί να αποδοθεί με λόγια. Είναι η υπέρτατη αμοιβή μου για αυτή
την προσπάθεια και ευχαριστώ από καρδιάς το χωριό μου και τους ανθρώπους, ειδήμονες και μη, που μου έδωσαν αυτή την ευκαιρία, φέρνοντας αυτό το πολύτιμο υλικό στο προσκήνιο, αυτό το μοναδικό άγγιγμα και υπέροχοάρωμα της τοπικής μας Ιστορίας. Θα κλείσω μ’ ένα απόσπασμα από Διανεμητήριο κληρονομιάς της 24 Απριλίου 1679:
«την σήμερον έμπροσθεν εμού του νοτάριου και των κάτωθι μαρτύρων ποιούσι μοιραστήριν η χήρα πρεσβυτέρα παπά Νικόλα Μελισσηνού ονόματι Αγγερού και οι θυγατέρες αυτής η Μαρού και η Καλή…. έτι δε έλαβεν χωράφι και εις τον Αμπελίτην οργιές τρεις σύνδενδρον πλησίον Γιώργη Δαμαλά και Γιάννη Γαλάτουλα και τα τρία υποστατικά του Μέσαγρου, των Αφεντικών και της Χωρής ….. έτι δε και τα οσπίτια στα Κρινιάρικα όλα καθώς έστιν η κατοικία
και το βόδι και τέσσερα ασηλάνια»
Αλήθεια, 350 περίπου χρόνια πριν, τα ίδια επώνυμα και ονόματα κατοίκων, οι ίδιες ονομασίες περιοχών του χωριού οι ίδιες αγροτικές τοποθεσίες !!
Υπάρχει, άραγε, πιο συγκινητική εμπειρία, πιο συγκλονιστική μαρτυρία, πιο ισχυρό ερέθισμα για τη συνειδητοποίηση του εφήμερου της ύπαρξης μας και για την όποια επανατοποθέτησή μας απέναντι στη ζωή, τις πραγματικές και αιώνιες αξίες της.
